पुढील पिढी मागच्या पिढीची ’झेरॉक्स कॉपी’?
एक वयस्कर मनुष्य आपल्या छोट्याशा मुलाला बोटाला धरून एका वरातीचा सोहळा बघायला जातो. वरातीत नवरदेव घोड्यावर बसलेला असतो. घोडा नाचत असतो. परंतु लोकांच्या गर्दीमुळे त्या मुलाला घोड्याचा नाच नीट दिसत नाही. त्याची अडचण दूर करण्यासाठी वडील त्याला उचलून खांद्यावर घेतात. आता त्या मुलाला घोड्याचा नाच चांगला दिसू लागला. घोड्याच्या शेपटीचा गोंडा तुम्हाला दिसतोय का, असे त्याने वडिलांना विचारले. पण तो गोंडा त्यांना काही दिसत नव्हता. छोट्याशा मुलाला दिसणारा गोंडा त्याच्यापेक्षा कितीतरी उंच असलेल्या त्याच्या वडिलांना मात्र दिसत नाही, ही घटना आपल्याला एक नवी दृष्टी देऊन जाते.
आपल्या वडिलांना जो गोंडा दिसत नाही, तो आपल्याला दिसला म्हणून मुलाने घमेंड बाळगू नये आणि मला न दिसणारा गोंडा या खुंट्याएवढ्या कार्ट्याला कसा दिसेल, म्हणून वडिलांनीही त्याची कानउघाडणी करू नये. खरे म्हणजे वडिलांची प्रत्यक्ष उंची ही मुलाच्या प्रत्यक्ष उंची पेक्षा जास्त आहे. पण त्या बरोबरच वडिलांची ही उंची आयती मिळाल्यामुळे मुलाच्या डोळ्यांची पातळी वडिलांच्या डोळ्याच्या पातळीपेक्षा वरची झाली आहे. त्यामूळे त्याला वडिलांपेक्षा अधिक दूरचे दिसणे स्वाभाविक आहे. ही घटना खरे म्हणजे दोघांच्याही आनंदाची आहे. आपल्या मुलाला आपल्यापेक्षा दूरचे दिसावे, त्याला आपल्यापेक्षा अधिक कळावे, अशीच आईवडिलांची इच्छा असायला हवी. आपल्या मुलांचे आचारविचार तंतोतंत आपल्या सारखेच असावेत, अशी अपेक्षा करणे, म्हणजे पुढची पिढी ही आधीच्या पिढीची ’झेरॉक्स कॉपी’ असावी असे म्हणण्यासारखे आहे. तसे झाल्यास मानवी समाजाची प्रगती होणारच नाही. त्यांच्या त्रुटी, उणिवा दूर होणारच नाहीत. समाजजीवनाचे एक डबके तयार होईल. खळाळता प्रवाह बनणार नाही. म्हणूनच पुढच्या पिढीला नवनव्या आचारविचारांची ताजी टवटवीत पालवी फुटल्याचे दिसले, तर तिचे स्वागत करण्याची तयारी जुन्या पिढीने दाखवावी. पण त्या पालवीतील एखादे पान किडलेले असले, तर सगळी पालवी खुडून टाकण्याचा अविचार न करता ते किडलेले पान अलगद काढून टाकावे - इतर कोवळ्या पानांना इजा होणार नाही इतक्या हळूवारपणाने! आईवडिलांनी मुलांच्या बाबतीत जशी उदार भूमिका घेतली पाहिजे, तशीच शिक्षकांनी, गुरूजनांनीदेखील आपल्या विद्यार्थ्यांच्या बाबतीत ’पुरो’गामी, ’भविष्यगामी’ दृष्टी ठेवली पाहिजे. आपल्या विद्यार्थ्याला आपल्यापेक्षा जास्त कळू लागणे, हा त्यांनी आपल्या ’गुरूत्वा’चा विजय मानला पाहिजे. ’शिष्याद् इच्छेत् पराजयम् - शिष्याकडून पराभवाची इच्छा बाळगावी’ हे सुभाषित त्या दृष्टीने आशयघन आहे. ज्ञानाची ही प्रक्रियाच आपल्याला खर्‍या अर्थाने फुलवते.
मन निरभ्र : डॉ. आ. ह. साळुंखे, ’लोकायत’, १३ यशवंतनगर, गेंडा माळ, सातारा - ४१५ ००२.
प्रवाह पुरवणी पुण्यनगरी रविवार दि. ०१ डिसेंबर २०१३
पुण्यनगरी रविवार अंकाच्या प्रवाह पुरवणीतील इतर वाचनीय सदरे
आपल्या वडिलांना जो गोंडा दिसत नाही, तो आपल्याला दिसला म्हणून मुलाने घमेंड बाळगू नये आणि मला न दिसणारा गोंडा या खुंट्याएवढ्या कार्ट्याला कसा दिसेल, म्हणून वडिलांनीही त्याची कानउघाडणी करू नये. खरे म्हणजे वडिलांची प्रत्यक्ष उंची ही मुलाच्या प्रत्यक्ष उंची पेक्षा जास्त आहे. पण त्या बरोबरच वडिलांची ही उंची आयती मिळाल्यामुळे मुलाच्या डोळ्यांची पातळी वडिलांच्या डोळ्याच्या पातळीपेक्षा वरची झाली आहे. त्यामूळे त्याला वडिलांपेक्षा अधिक दूरचे दिसणे स्वाभाविक आहे. ही घटना खरे म्हणजे दोघांच्याही आनंदाची आहे. आपल्या मुलाला आपल्यापेक्षा दूरचे दिसावे, त्याला आपल्यापेक्षा अधिक कळावे, अशीच आईवडिलांची इच्छा असायला हवी. आपल्या मुलांचे आचारविचार तंतोतंत आपल्या सारखेच असावेत, अशी अपेक्षा करणे, म्हणजे पुढची पिढी ही आधीच्या पिढीची ’झेरॉक्स कॉपी’ असावी असे म्हणण्यासारखे आहे. तसे झाल्यास मानवी समाजाची प्रगती होणारच नाही. त्यांच्या त्रुटी, उणिवा दूर होणारच नाहीत. समाजजीवनाचे एक डबके तयार होईल. खळाळता प्रवाह बनणार नाही. म्हणूनच पुढच्या पिढीला नवनव्या आचारविचारांची ताजी टवटवीत पालवी फुटल्याचे दिसले, तर तिचे स्वागत करण्याची तयारी जुन्या पिढीने दाखवावी. पण त्या पालवीतील एखादे पान किडलेले असले, तर सगळी पालवी खुडून टाकण्याचा अविचार न करता ते किडलेले पान अलगद काढून टाकावे - इतर कोवळ्या पानांना इजा होणार नाही इतक्या हळूवारपणाने! आईवडिलांनी मुलांच्या बाबतीत जशी उदार भूमिका घेतली पाहिजे, तशीच शिक्षकांनी, गुरूजनांनीदेखील आपल्या विद्यार्थ्यांच्या बाबतीत ’पुरो’गामी, ’भविष्यगामी’ दृष्टी ठेवली पाहिजे. आपल्या विद्यार्थ्याला आपल्यापेक्षा जास्त कळू लागणे, हा त्यांनी आपल्या ’गुरूत्वा’चा विजय मानला पाहिजे. ’शिष्याद् इच्छेत् पराजयम् - शिष्याकडून पराभवाची इच्छा बाळगावी’ हे सुभाषित त्या दृष्टीने आशयघन आहे. ज्ञानाची ही प्रक्रियाच आपल्याला खर्‍या अर्थाने फुलवते.
मन निरभ्र : डॉ. आ. ह. साळुंखे, ’लोकायत’, १३ यशवंतनगर, गेंडा माळ, सातारा - ४१५ ००२.
प्रवाह पुरवणी पुण्यनगरी रविवार दि. ०१ डिसेंबर २०१३
पुण्यनगरी रविवार अंकाच्या प्रवाह पुरवणीतील इतर वाचनीय सदरे
- आरसा - अमर हबीब (भ्रमणध्वनी) ९४२२९३१९८६
- सत्य असत्याशी - सुनील यावलीकर (भ्रमणध्वनी) ९४०४६८९५१७
- कोठे तरी चुकतंय - ऍड. अपर्णा रामतीर्थकर (भ्रमणध्वनी) ९३७०४०४९९३
- उद्योग विश्व - वेणुगोपाल धूत
पुण्यनगरी रविवार मुख्य अंकातील वाचनीय सदरे
- पडद्यामागील वस्त्रहरण - गंगाराम गवाणकर
- हृदयीच्या गोष्टी - डॉ. विजया वाड
- फेरफटका - सोमनाथ पाटील
पुण्यनगरी रोजच्या अंकातील वाचनीय सदरे
- ओळख - सोमनाथ पाटील
- अंतिम पानावरील आंतरराष्ट्रीय बातम्या
No comments:
Post a Comment